Algemeen

Raalte, 7 oktober 2025

Onderwerp: vaststelling programmabegroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029

Geachte leden van de raad,

Inleiding
Hierbij bieden wij u de programmabegroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029 aan. Bij de kadernota heeft de gemeenteraad de kaders voor de begroting 2026-2029 meegegeven. Binnen dit kader heeft ons college de begroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029 opgesteld.  Het is de laatste (meerjaren)begroting die u in de huidige raads- en collegeperiode van ons college ontvangt.

In de diverse beleidsprogramma’s is aangegeven welke inspanningen en investeringen we in 2026 willen doen. Ook worden uiteraard de reguliere taken ‘gewoon’ uitgevoerd.

Investeren in de strategische opgaven en maatschappelijke vraagstukken
Raalte is een fijne plek om te wonen, werken, leven en recreëren. We hebben de ambitie om onze gemeente ’elke dag een beetje beter en mooier te maken’ voor onze inwoners, maatschappelijke instellingen en ondernemers.  Om dit voor de toekomst te kunnen behouden blijven we investeren in de strategische opgaven en maatschappelijke vraagstukken. De focus ligt hierbij op ‘de drie grote opgaven’. Dat zijn: de groei van de gemeente Raalte, wijken en dorpen en een toekomstbestendig buitengebied. We zien mooie voortgang en ontwikkeling op al deze opgaven.

Er wordt hard gewerkt aan het uitwerken van de groeibeelden en de daarbij behorende infrastructuur, om de doelstelling ‘de bouw van 3.000 woningen in de periode 2023-2033’ te realiseren. We zetten hierbij ook in op een voldoende en kwalitatief aantrekkelijk aanbod van bedrijskavels en bedrijventerreinen. Daarnaast wordt er gewerkt aan de  herijking van het Integraal Huisvestings Plan onderwijshuisvesting.

We starten in 2026 met de planvorming voor de wijken die in aanmerking komen voor een fysieke of sociale aanpak langs de lijn van het door uw raad vastgestelde Koersdocument wijken en dorpen.

Voor het buitengebied maken we een ontwikkelperspectief, dat richting geeft voor de toekomst.

We werken toe naar een duurzame gemeente, waar het ook prettig leven is voor toekomstige generaties. Veel van onze duurzaamheidsambities, zoals het opwekken van duurzame energie, het besparen van energie en het klimaatbestendig inrichten van onze leefomgeving zijn nauw verbonden met  ‘de drie grote opgaven’. Dit in lijn met het door uw raad vastgesteld overkoepelend beleidsplan Duurzaamheid.

We gaan aan de slag met de planvoorbereiding voor de vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte op basis van de door uw raad vastgestelde nota ‘een openbare ruimte met toekomst’.

Vanuit het sociaal domein blijven we inzetten op het gebied van bestaanszekerheid, gezond leven makkelijker maken en kansengelijkheid versterken.

Uiteraard betrekken we bij al deze opgaven en vraagstukken steeds onze inwoners, ondernemers en organisaties.

En last but not least we blijven continue bouwen aan onze dienstverlening, waarin de behoeften van onze inwoners en ondernemers centraal staan.

Nieuw beleid
In deze begroting en meerjarenraming wordt nieuw beleid voorgesteld dat tegemoet komt aan de opgaven en maatschappelijke vraagstukken waar we de komende jaren voor staan. Het gaat hierbij onder andere om ‘de drie grote opgaven’, opgaven binnen zowel het ruimtelijk-fysiek domein, het sociaal-maatschappelijk domein als het domein bestuur en ondersteuning. Zo wordt onze gemeente nog mooier, leefbaarder en toekomstbestendiger. Hierna zoomen we kort in op het voorgestelde nieuw beleid.

We maken werkbudget vrij voor alle ‘drie grote opgaven’. Dit geldt ook voor het masterplan Raalte-Noord, de ruimtelijke gebiedsontwikkeling Heino Noordwest en van der Capellenweg, het programma Stationsomgevingen en de voorbereidingskosten voor ontsluiting van Het Fiester in Marienheem. Ook wordt voorgesteld middelen beschikbaar te stellen voor de voorbereidingskosten aanleg rotonde Burgemeester Zuidwijklaan en de uitvoering van het fietsbeleidsplan. De gemeentelijke bijdrage aan de realisatie knooppunt Raalte is in deze begroting geindexeerd naar het huidige prijspeil.

We investeren in de openbare ruimte, waaronder de pilot Langkamp, door het maken van integrale en gebiedsgerichte plannen om vervangingen mogelijk te maken en koppelkansen te benutten voor een toekomstbestendige inrichting.  Dit is nodig om investeringsprojecten voor te bereiden.

We brengen de uitvoeringscapaciteit die nodig is voor de asielopgave  op het benodigde niveau. Ook is er capaciteit geraamd om uitvoering te geven aan de besparingsmaatregelen sociaal domein ‘Grip op kosten sociaal domein’. We maken middelen vrij voor een toekomstbestendig CJG met verdere uitbreiding van de dienstverlening om daarmee kosten op specialistische jeugdhulp te besparen.

Voor de uitvoering van de actielijnen uit het overkoepelend beleidsplan duurzaamheid wordt ook budget gevraagd. Denk hierbij ondere andere aan energiescans voor inwoners, stimulering van lokale initiatieven en een impactanalyse op netcongestie.

We gaan aan de slag met de 2 ^e fase centrum Raalte.

Er is geld vrijgemaakt voor herbestemming van het kerkgebouw in Broekland en de infrastrctuur voor de nieuwbouw van het kindcentum Bernadetteschool. Ook is een bijdrage geraamd voor de renovatie van het gymlokaaldeel van de sporthal in Heeten.

Op basis van het koersdocument sociaal domein, welke u eind dit jaar wordt aangeboden, is budget geraamd voor de versterking van de sociale basis.  De inzet van buurtsportcoaches is in deze begroting structureel geborgd. Met betrekking tot de klokuurvergoeding bewegingsonderwijs is, vooruitlopend op de uitkomsten van nader onderzoek, een eenmalige aanvullende bijdrage geraamd. We willen sportmaterialen volgens het Athletics Skills Model beschikbaar stellen aan binnensportaccommodaties, om zo veelzijdig bewegen te stimuleren. Topsportorganisaties/talenten geven we een impuls en versterken we door een bijdrage te verstrekken voor activiteiten die passen bij de doelen in het Lokaal Sportakkoord.

Voor noodzakelijke aanpassingen in de publiekshal is budget geraamd. Ook is er geld vrijgemaakt voor de ontwikkeling en innovatie van de dienstverlening, procesgericht denken en werken,  vernieuwing van de klantgeleidingssystemen en ID-scanners aan de balies.

Met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen is het raadsbudget in 2026 verhoogd. Daarnaast zijn middelen geraamd voor raadscommunicatie en bekostiging van fractievolgers.

We versterken de sturing op de organisatie door ondermeer te investeren in teamleidersrollen. Ook is budget geraamd om een kwaliteitsslag te maken met procesoptimalisatie en subsidieverwerving. Daarnaast zijn er financiele middelen vrijgemaakt voor het versterken van de juridische functie en het slim inzetten van data. Op basis van de Cao Gemeenten is geld vrijgemaakt voor de invoering van een reiskostenregeling woon-werkverkeer.

Gezonde balans vinden in inhoudelijke ambities, uitvoeringscapaciteit en financiële middelen
Nu de strategische opgaven en maatschappelijke vraagstukken steeds meer vorm en inhoud krijgen wordt ook duidelijk dat het realiseren van onze ambities veel van de gemeente gaat vragen qua uitvoeringskracht en financiele middelen. Dit naast alle bestaande werkzaamheden die ook moeten worden uitgevoerd in een steeds krappere arbeidsmarkt. Als we onze ambities de komende jaren waar willen maken zijn ook wij genoodzaakt om binnen onze eigen begroting scherpe keuzes te maken. Waar nodig moeten we bestaand beleid/ werkzaamheden verminderen en/of temporiseren om capaciteit en middelen vrij te maken. We anticiperen hierop door de beleidsvrijheid binnen de verschillende gemeentelijke taken in beeld te laten brengen, zodat ons college en uw raad in de nieuwe raadsperiode beter in staat worden gesteld om noodzakelijke (bestuurlijke) keuzes te maken. Keuzes die naar verwachting ook voor onze inwoners merkbaar en voelbaar zijn. Randvoorwaardelijk voor ons is en blijft hierbij om financieel  gezond te blijven. Dit alles in een maatschappelijke context, waarin we zien dat de samenleving verhard, gemeenschapszin afneemt en onzekerheid en polarisatie toeneemt.

Structureel sluitende begroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029
De nu voorliggende begroting 2026 en meerjarenraming 2027-2029 laat een structureel sluitend financieel perspectief zien. De algemene uitkering uit het gemeentefonds is in de begroting, volgens bestendige gedragslijn, berekend op basis van de meicirculaire 2025. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de recent verschenen septembercirculaire door aanpassing van het accres, structureel een wat nadeliger beeld laat zien. Dit is echter een momentopname.

Welliswaar zijn we bij de meicirculaire 2025 (incidenteel) gecompenseerd voor de tekorten op de jeugdzorg, maar structureel moeten we nog steeds invulling geven aan forse besparingsmaatregelen binnen het sociaal domein. Uw raad wordt periodiek geinformeerd over de voortgang hiervan. De bestaande taakstellingen binnen de overige domeinen hebben we nog in kunnen vullen door besparingen in de bestaande (meerjaren)begroting door te voeren. Dit betekent dat we richting nieuwe raads- en collegeperiode kunnen starten ‘met een schone lei’. Wel varen we hierbij steeds scherper aan de wind.

Voor de toekomst zien we, bij continuering van het huidige ambitieniveau en handhaving van het bestaande voorzieningenniveau,  financiele uitdagingen op ons afkomen. Om inzicht te krijgen in de omvang van deze uitdagingen hebben we in het kader van reëel begroten bij deze begroting het Toekomstig Investerings Overzicht (TIO)  geintroduceerd. Het TIO is een dynamisch overzicht om zicht te krijgen en te houden op investeringsopgaven die zich op middellange termijn aandienen.  Dit overzicht wordt jaarlijks bij de (meerjaren) begroting geactualiseerd en geeft een eerste beeld van de grote investeringsopgaven die zich de komende 10 jaar naar verwachting aandienen. Besluitvorming over deze opgaven door uw raad vindt veelal plaats bij de reguliere jaarlijkse begrotingsbesprekingen. Voor de jaren 2027-2029 zijn hiervoor middelen als stelpost binnen de meerjarenbegroting geraamd.  Voor de toenemende lasten vanaf 2030 en verder is nog geen dekking beschikbaar. Het betreft hier onder andere oplopende investeringen voortvloeiende uit de vervangingsopgave openbare ruimte, het integraal huisvestingsplan onderwijs en de mobiliteitsopgave.  Zoals eerder in deze aanbiedingsbrief is gesteld, vraagt dit in de nieuwe raadsperiode nadrukkelijk het maken van noodzakelijke keuzes van ons college en uw raad.

Landelijk speelt nog steeds de discussie tussen Rijk en gemeenten dat gemeentelijke taken en middelen in balans moeten worden gebracht. Weliswaar is ‘het ravijn’ bij de meicirculaire 2025 ietwat gedempt, maar er is nog steeds sprake van ‘een ravijn’ met een omvang van ongeveer € 2 miljard op rijksniveau, omgerekend naar Raalte gaat het dan om een bedrag van circa € 4 miljoen. De onduidelijkheid hierover duurt nog voort, zeker nu het huidige kabinet demissionair is. Het wachten is nu op de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober aanstaande en wat het nieuwe kabinet in petto heeft. Door in de afgelopen jaren een behoudend financieel beleid te voeren zijn we, in tegenstelling tot veel andere gemeenten, tot nu toe nog gevrijwaard van het doorvoeren van forse bezuinigingstaakstellingen met maatschappelijke impact.

Gezonde financiële positie
Gesteld mag worden dat onze gemeente nog steeds een financieel gezonde positie heeft en dat de financiële wendbaarheid (mate van flexibiliteit om in te kunnen spelen op de actualiteit) en weerbaarheid (veerkracht om onverwachte financiële tegenvallers en bestaande risico’s op te kunnen vangen) op niveau zijn.

Op basis van het nu voorliggend financieel perspectief neemt de algemene bestemmingsreserve af van € 28,61 miljoen per 1 januari 2025 tot € 11,61 miljoen per 31 december 2029. Dit is ruimschoots boven het door uw raad bepaalde minimumniveau van € 4,5 miljoen. Hierbij is nog geen rekening gehouden met het nieuw beleid dat zich vanaf de begroting 2027 en daaropvolgende jaren ongetwijfeld ook zal aandienen. Het is van belang deze extra buffer hiervoor beschikbaar te houden.

De algemene reserve grondexploitatie heeft bij de begroting een saldo van € 5,0 miljoen.

De weerstandsratio handhaaft zich op een ‘uitstekend’ niveau van 4,1.

De ontwikkeling van de financiële kengetallen laat ook een positief beeld zien, waarbij de kengetallen ‘overwegend positief’ tot ‘neutraal’ scoren ten opzichte van de streefwaarde.

Wel is toenemende aandacht vereist om een structureel sluitend meerjarenperspectief te continueren. De ambities zijn groot terwijl de uitvoeringskracht, in een steeds krappere arbeidsmarkt, en de financiële middelen onder druk staan.

Woonlasten
Conform het coalitieakkoord heeft ons college de woonlasten in de afgelopen jaren laag kunnen houden ten opzichte van vergelijkbare gemeenten. Dit beleid zetten we ook in 2026 voort. Zo hebben we de gemiddelde woonlasten per huishouden in 2026 gelijk kunnen houden aan de gemiddelde woonlasten in 2025.

Weliswaar is voor de OZB en de rioolheffing de reguliere prijsindex van 2,7% toegepast, maar hiertegenover staat een verlaging van de afvalstoffenheffing met € 17,00. Deze tegemoetkoming kan ten laste gebracht worden van de voorziening afvalstoffenheffing.  

In de tabel hieronder zijn de gemiddelde tarieven vermeld zoals deze voor 2026 worden voorgesteld.

Tot slot
Wij zijn content dat we u een structureel sluitende begroting 2026 en meerjarenbegroting 2027-2029 kunnen aanbieden met ruimte voor nieuw beleid. We zien uit naar de begrotingsbehandeling in uw raad.

Burgemeester en wethouders van de gemeente Raalte,

de secretaris,         de burgemeester,

Monique van Esterik      Rob Zuidema